Küresel ısınmanın ülkemize etkisini anlatan Su Vakfı Başkanı Prof. Dr. Zekai Şen , "Türkiye , tarım açısından çok verimli topraklara sahip. Yeter ki planlı, programlı bir tarım politikası olsun. Bizde yetişmeyecek hiçbir şey yok" dedi.
Tarım stratejik sektör olmalı
Prof. Dr. Zekai Şen , "İlmi olarak bakacak olursak esas sebebi kuraklık değil. Bu belki 3"üncü, 4"üncü sebep& Birinci olarak nüfus artması& Ama burada nüfus artmasın demiyorum. Türkiye "nin 70 milyonu değil, 200 milyonu besleyecek kadar kaynakları var. Mera var, su var. Ama kimse tarım yapmıyor ki. Tarıma özel önem verilmeli" görüşünü dile getirdi.
Türkiye "nin veri tabanı yok
Türkiye "nin iklim değişikliği konusunda bir veri tabanına sahip olmadığını belirten Prof. Dr. Şen, "Küresel ısınmadan en fazla etkilenecek ülkelerin başında Türkiye gelmektedir. Maalesef bu konuda yapılan bilimsel çalışmalar ise yetersizdir. Bugün iklim değişikliği ile ilgili veri tabanı sadece Su Vakfı "nda vardır" ifadelerini kullandı.
* Küresel ısınma var mı? Ya da dünyadaki su kaynaklarını ne kadar etkiler?
Küresel ısınma deyince herkes konuşuyor. Tıpçısından hukukçusuna kadar bilen de bilmeyen de bu konuda bir şeyler söylüyor. Ama bence su ve çevre konusu mevzu bahis olunca sadece uzmanların konuşması gerekir. Ben yıllardan beri uluslar arası iklim değişikliği paneline Türkiye cumhuriyetinden katılan tek kişiyim.
* Siz bir de ödül aldınız galiba&
Evet doğru benim takım Nobel barış ödülü aldı.
*Küresel ısınmanın ne gibi belirtileri var?
Bizim çocukluğumuzdaki yazlar ve kışlar çok değişti. Neden değişti acaba? Bu soruyu sorduğumuzda alacağımız cevap bellidir. Çünkü dünyada iklim değişikliği yaşanıyor. Dünya bilim adamları buna "küresel ısınma" diyor. Ben iklim değişikliği demeyi tercih ediyorum. Bu konuda çok kullanılan üç kavram var. İklim değişikliği, sera gazlarının etkisi ve küresel ısınma. Şu anda bildiğimiz bir şey var o da iklimin değiştiğidir.
* Dünya varolduğundan bu yana iklim bu şekilde hep değişmiş mi?
Sürekli değişmiş. Geçmişte buzul devirleri olmuş. Zaman zaman sıcaklıklar yükselmiş. Bazı canlı türleri ortadan kalkmış. Bunu bugün bilimsel çalışmalar söylüyor.
Küresel ısınmada insan da etkili
*Geçmişte insanların iklim değişikliğine etkisi olmuş mudur? Bugünkü durumumun geçmişten bir farkı var mı?
Biz bugün gönlümüzün istediği şekilde dünyayı sürekli kirletiyoruz. Durmadan kömürleri yakıyoruz. Böyle bir durumda atmosfer kirlenmez mi? Dünyanın yarıçapı 6 bin kilometre iken, atmosferin kalınlığı 10 kilometre. Yani incecik bir şey. Her senede böyle bir durmadan atmosfere karbondioksit verilirse ne olur? Dünya bugünlere gelirken ne gibi aşamalardan geçmiş buna bakmak gerekir. Bir zamanlar dünyada canlı hayatı yoktu. Bunu bilim de din kitapları da söylüyor. Önce dünya canlıların yaşayabileceği bir ortama gelmesi için hazırlandı. O zaman atmosferde karbondioksit çoktu. Bu karbondioksit zamanla yutuldu. Onun için bugün petrol ve kömür kaynakları var. Bunun esası oradan geliyor. Biz şimdi kömür ve petrolü dışarı çıkararak, doğal olarak gömülmüş olan karbondioksiti yeniden dünyayla salıyoruz. Tabi atmosferin de bir dengesi var. Her şey bir denge üzerine kurulmuş. Dolayısı ile yapılan çalışmalar bugünkü iklim değişikliğinde insanların da payının olduğunu ortaya koyuyor.
* Bazıları da küresel ısınmanın Batı"nın bize dayattığı politik bir şey olduğunu iddia edenler de var&
Bu politik bir görüş. Böyle iddiada bulunanlar var. Ama ben bilimsel olarak söylüyorum. Bugün dünyada küresel ısınma diye bir olgu vardır.
*Küresel ısınmadan en fazla hangi ülkeler etkilenir?
Özellikle Türkiye gibi alt tropikal bölgelerde bulunan ülkeler küresel ısınmadan en fazla etkilenecek ülkelerdir. Yani ekvator kuşağındaki ülkeler değil de, 30-60 derece enlemi arasındaki ülkeler yüzey yapılarına da bağlı olarak daha fazla etkilenecek. Bilimsel olarak yapılan çalışmalara göre 2100 yılına kadar Doğu Akdeniz Bölgesi ülkelerinin daha fazla etkileneceği öngörüleri var.
İklim değişikliğini kimse dikkate almıyor
* Bir takım önlemler alınıyor. Bu önlemler işe yarar mı?
Var ama, Batı ülkeleri iklim değişikliğini dikkate almadan gönüllerinin istediği gibi kirletmeye devam ediyorlar. ABD Kyoto protokolünü imzalamadı. İmzalasaydı bir takım yaptırımlar gelecekti. Bu da ekonomisini etkileyecekti. Türkiye "de imzalamadı ve bana göre doğru yaptı. Ama bunu bilimsel bir tabana göre mi yaptı? Zannetmiyorum . Ama bana göre doğru yaptı. Ama bugün Türkiye "de "iklim değişikliği veri tabanı" diye bir şey yok. Su Vakfı "nın dışında. Su Vakfı "nda 2100 yılına kadar var. Bu nedenle kim konuşursa konuşsun bu politik bir konuşma olur.
* Peki, Türkiye "nin Kyoto Protokolü "ne uyması atmosferin temizlenmesi açısından bir işe yarar mı?
Türkiye bunu çözemez. Bu uluslar arası bir sorun. Bugün Çin ve Hindistan gelişiyor. Türkiye istediği kadar atmosferi temiz tutacağını açıklasın . Bir işi yaramaz. Bugün için atmosferi kirletmeden gelişmenin yolu yok. Ama ileride teknoloji çok gelişir (Güneş ve suyun bir araya gelmesinden oluşan) temiz enerji kaynaklarına geçilir. Belki o zaman işin boyutu değişir.
* Küresel ısınmanın su kaynaklarına etkisi nedir?
Su kaynaklarının kökeninde yağışlar var. Yağış olmazsa hayat olmaz. Zaten bizim kültürümüzde yağışa rahmet denirdi Bereket yağıyor denirdi. Şimdiki nesil ne rahmet biliyor ne de bereket biliyor. Özellikle büyükşehirlerde& Yağmur yağıyor diyor. 50 senedir yağan yağmurlar hep birikseydi, dünya sular altında kalırdı. Demek ki yağışın yanında buharlaşma da oluyor. Sıcaklık dolayısıyla oluşan buharlar birleşerek bulutları oluşturuyor ve sonuç olarak yağmur yağıyor. Böyle bir döngü söz konusu& İşte o döngüye etki eden güneşin sıcaklığıdır. Güneşin sıcaklığı atmosfere girdikten sonra bu sera gazı dediğimiz gazlar yüzünden tekrar atmosfere dağılamadığı için dünya biraz ısınıyor. Bir derece bile ısınsa kurak iklim kuşakları kuzeye doğru 300 kilometre kayıyor. Bu ne demek biliyor musunuz? Orta Irak "ta olan tüm o kurak iklim Türkiye "ye kayacak demektir. Sadece bir derece artması& Bilimsel bir bulgu bu&
* Böyle bir beklentiniz var mı?
Kısa vadede değil ama var tabi& Dün hava çok serindi. Bugün 8 10 derece farklı, sizi de etkilemiyor beni de& Ama bu insan kadar hassas değil, dünyadaki ortalama sıcaklık bu&
Türkiye kuraklık yaşayacak
* Türkiye kuraklık yaşayacak o zaman&
Sadece Türkiye için diyemem. Ortadoğu bölgesi de, Yunanistan da, İtalya da, İspanya da, Fransa "nın güneyi de dâhil uzun vadede bir kuraklık söz konusu&
* 2100 mü yani?
2100"ün önemi bir takım bilimsel öngörülerin o tarihi gösterdiği için. Ama bundan 20 30 yıl sonra da bir takım etkilerin artacağı da bekleniyor. Burada şu sorulabilir, Türkiye küresel ısınmadan etkilenecek mi? Evet etkilenecek. Ama maalesef Türkiye "nin kendine has modelleri yok. Türkiye için hiç de iç açıcı bir şey değil bu.
* Peki, neden bir çalışma yapılmıyor?
Bunu yöneticilere sormak lazım... Herkes söz söylüyor, televizyonlara çıkıp konuşuyor. Ama planlama yok. Planlamaların yapılması gerekir. Gelecekte ne olabileceği üzerine olanlar yapılmıyor. Geçmişte ne oluyorsa gelecekte de aynı şeyler olacak diye bakılıyor. Bu tamamen yanlış bir düşünce& Çünkü gelecekte sıcaklığın biraz daha artacağı kesin. İlk etkilenecek olan da su kaynaklarıdır.
Arap yarımadası şanslı
* Ortadoğu ülkeleri nasıl etkilenir?
İşte yağışlar bazı yerlerde düşerken bazı yerlerde de artacak. Arap yarımadası bayram ediyor. Orda eskiden ayda 3 gün yağışlı olurken şimdi 12 gün yağışlı oluyor. O bakımdan şanslılar. Türkiye şanssız mı? Değil& Tek sorun kendi modeliyle önünü görememesi. Bugün dünya öyle bir hale geldi ki her ülke kendi çıkarını korumak için bir takım önlemler almak durumunda. Ve o önlemleri de alırken geçmişteki bilgilerden de faydalanarak geleceğe yönelik modeller geliştirmek gerekiyor.
* Sizin o kadar çalışmanız, ödülünüz var. Size gelip sormuyorlar mı?
Ünlüler için ödül önemli& Ama biri bana ödülüm var diye gelip bir şey soracaksa hiç gelmesin. Bilgim olduğuna inanıp gelirse eyvallah gelsin.
*Mesela İBB su konusunda gelip size danışıyor mu?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi su konusunda bana danışan tek kuruluş. Mesela birileri gelip fikir istiyor. Biz de uyarılarımızı yapıyoruz. Ancak bir yerde görüşüyoruz. Diyor ki, "Hocam biz su politikamızı küresel ısınma olmayacak gibi yaptık" Neden bunu diyor? Çünkü küresel ısınmaya göre yapmış olsa yatırım yapacak. O yüzden yapmıyor, "iklim değişikliği yok" diyor. Böyle söyleyecek hocaları da bulabiliyor. Ben onlardan değilim, bilim olmadan konuşmam.
Su kaynaklarımız iyi kullanılmalı
*Türkiye "nin yeterli su kaynakları var mı?
Öncelikle yeterliliğin tanımını yapmak lazım... Neye göre yeterli? Yağmur yağmadığından mı yetersiz kalıyor? Yoksa geleceğe dönük yeterli stratejik planların yapılmamasından mı kaynaklanıyor? Bana göre planlamaların yapılmamasından kaynaklanıyor. Çok zengin su bölgelerimiz var. Bana göre Türkiye "nin su sorunu yok. Akıllıca bir planlama yapılması lazım.
*Yağışlar yeterli mi? İçilebilir su kaynakları?
Türkiye genelini düşünürsek yağışlar yeterli& Hiçbir zaman ne Türkiye "de ne de Arap Yarımadası "nda içme suyu sıkıntısı yaşanmaz. Sıkıntı kullanımda yaşanıyor. Tarıma muazzam bir su harcaması gidiyor. Su olmazsa canlılık olmaz.
*Tarım & Bugün gıda fiyatları ciddi anlamda yükselmiş durumda. Bunun temel sebebi kürsel ısınma ve su kaynaklarının yokluğu mu?
İlmi olarak bakacak olursak esas sebebi kuraklık değil. Bu belki 3"üncü 4"üncü sebep& Birinci olarak nüfus artması& Ama burada nüfus artmasın demiyorum. Türkiye "nin 70 milyonu değil, 200 milyonu besleyecek kadar kaynakları var. Mera var, su var. Öte yandan şehir merkezlerine göç var. Tarım yapılmıyor artık.
* Rahmi Koç , "Çiftçiler neden kentlere gidiyor? Tarım yapsınlar. Biz de tarım yapıyoruz" diyor.
İleriyi görüyor. Muhtemelen GAP "ta yapıyor bunu. Çünkü çok önemli& Yabancıların da gözü var orada& Dicle var, Fırat var. Tarihte hilal denilen bir yer vardır. Orası üst Mezopotamya "dır. Ve dünyanın hiçbir yerinde olmayan buğdayları vardır. Bugün petrolsüz yapılabilir, ama gıdasız yapılamaz.
Patlak Mısırı bile ABD "den alıyoruz
* Hocam neden bu hale geldi Türkiye ? Bilinçli bir politika mı? IMF ve Dünya Bankası "nın çok ciddi baskılarının olduğu söyleniyor.
Anlamak mümkün değil& Politikacı olmadığım için baskı olup olmadığını bilmiyorum. Ancak mutlaka bir şey var. Türkiye "de yetişmeyecek hiçbir şey yok. Mısır aldım geçenlerde "Amerika "dan geliyor" dediler. Şaşırdım kaldım. Kastamonuluyum ben, eskiden bizim köylerde yetişirdi. Mısır bile oradan geliyorsa bu memleketin halini düşün.
* Yerli olan hiçbir şey talep görmüyor ki hocam&
Yerli uzman dendiğinde hiç dikkate alınmıyor. Göreceksiniz küresel ısınma konusunda yabancı uzmanları çağıracaklar. Yerli uzman isterseniz dünya çapınca olsa fark etmez, yabancı gelecek. Aşağılık duygusu gibi bir şey bu&
* Türkiye "nin suyunun ve topraklarının daha iyi değerlendirilebilmesi için yeni yöntemler geliştirmesi gerekmiyor mu? Mesela damlama usulü &
Bunların hepsi çok konuşulan bir konu& Bazı şeyler zaten dünyada uygulanıyor. Bunların yapılması gerekiyor. Ürdün gibi dünyanın en az suyu olan ülkede bu damlatma sistemi, yağmurlama sistemi kullanılıyor. Ama bizde su bol, salma sistemini kullanıyoruz. Bir takım ürünleri alıyorsun bu yöntemle ama bir kapasite var. Ona göre ayarlanıp verilmesi gerekir. Hem israf da önlenir bu sayede& Başka şeyler de uygulanabilir. Mesela Türkiye "nin su kaynakları dediğimiz zaman akla ne geliyor. Su üstü kaynakları& Yer altı suları düşünülmüyor. İşte dünyada iklim değişikliği olacaksa ne barajın önemli ne de gölün. Yer altı suları önemli& Türkiye "de herkesin talan ettiği, sınırsızca kullandığı yer altı suları& Daha fazla kurak alanlar oluşur. Sulak alanlar azalır, dışa bağımlı olursun. Suyu idare etmek lazım...
Konu: Türkiye, ikiyüz milyon insanı besler 
